باغ گیاهان کویری کاشان

باغ گیاه‌شناسی کاشان یکی از باغ‌های گیاه‌شناسی اقماری موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور است که در شمال شرقي و جنب ميدان بسيج شهرستان كاشان (ابتداي بلوار شهداء – مدخل ورودی محور جاده اصفهان به کاشان) قرار گرفته است. عملیات اجرایی باغ گیاه‌شناسی کاشان در سال 1370 با واگذاری قطعه زمینی به مساحت 25 هکتار در اراضی ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کاشان، آغاز گردیده و هم اکنون مراحل نهایی خود را طی می‌کند.

اراضي این باغ داراي يك درصد شيب ملايم جنوبي- شمالي است. ارتفاع آن از سطح دریا، 95۰ متر بوده و دارای آب و هوای بیابانی و ‌خشک است. میزان متوسط بارندگی سالیانه حدود 139 میلی‌متر، حداکثر دمای هوا در ماه‌های تیر و مرداد به ۴7–45 درجه سانتی­گراد و حداقل دمای هوا در زمستان به پائین‌تر از 10- درجه سانتی گراد می‌رسد. میانگین تبخير و تعرق سالیانه 3/1102 ميلي­متر و درصد رطوبت نسبي هوا نيز 20 درصد است. خاك آن متشكل از آبرفت­هاي دوران چهارم زمين­شناسي با بافت سبك تا متوسط و محدوديت شوري كم مي­باشد.

یک حلقه چاه عمیق با دبی استحصالی 14 لیتر بر ثانیه، یک باب گلخانه با سقف شیشه­ای به مساحت 300 متر مربع، یک باب ساختمان اداری به مساحت 220 متر مربع، دو باب برکه ذخیره آب  به حجم­های 1000 و 1500 متر مکعب، برای آبیاری رستنی­های کلکسیون­های گیاهی باغ در نظر گرفته شده است.

پنج کلکسیون گیاهی در گستره این باغ احداث شده است. کلکسیون گیاهان دارویی و معطر (Medicinal and aromatic plants) به مساحت یک هکتار، با بیش از 114 گونه گیاهی و سیستم آبیاری تحت فشار – به شیوه قطره‌ای، در ضلع شمال شرقی باغ گیاه شناسی کاشان احداث گردیده است. اطراف مسیرهای دسترسی این کلکسیون گیاهی، پرچین همیشه سبز گیاه رزماری (Rosmarinus officinalis) کشت شده است.

کلکسیون گیاهان ایرانی- تورانی (Irano turanian plants) به مساحت شش هکتار که اغلب شامل: گونه­های گیاهی شورپسند (Halophyte) و شن‌دوست (Psammophyte) درختی، درختچه­ایی و بوته­ایی است که از گستره بیابان­های کشور جمع­آوری و در این کلکسیون گیاهی، استقرار یافته است. بالغ بر 137 گونه گیاهی بیابانی بردبار در برابر تنش­های محیطی گرما و خشکی، در این کلکسیون کشت شده است. روش آبیاری گیاهان این کلکسیون گیاهی، قطره­ای است. مسیرهای دسترسی طراحی شده در این کلکسیون گیاهی، با الهام از اقلیم گرم و خشک منطقه کاشان، از مصالح ساختمانی آجر واکوب و قلوه سنگ استفاده شده است.

کلکسیون باغ صخره‎اي (Rock garden)، به مساحت 4 هکتار واقع در ضلع جنوب غربی این باغ طراحی و به مرحله بهره­برداری رسیده است. این کلکسیون گیاهی دارای رستنی­های صخره­رُست بوته­ای و درختچه­ایی می­باشد که به شیوه آبیاری تحت فشار- بارانی، آبیاری می­گردد. این کلکسیون دارای یک آبشار طبیعی بوده و در ضلع شمالی آن یک باب برکه ذخیره آب به حجم 1500 متر مکعب احداث شده است. دو پل ارتباطی، اراضی این کلکسیون گیاهی را به محیط پیرامونی آن مرتبط می­سازد. مسیرهای پیاده راه احداث شده در این کلکسیون گیاهی، از سنگ­فرش استفاده شده است. مساحت این کلکسیون گیاهی بالغ بر 4 هکتار است و بیش از 119 گونه گیاهی درختی و درختچه­ائی و بوته­ائی خوش منظر در اراضی این کلکسیون گیاهی استقرار یافته است. یک باب آلاچیق سنتی در این کلکسیون طراحی و اجرا شده است.

کلکسیون گياهان آبزي (Aquatic plants)، با بیش از ۷ گونه گیاهی آبزی که در برکه ذخیره آب باغ گیاه­شناسی کاشان طراحی شده است. اغلب گونه­های آبزی در لکه­هائی که داخل برکه ذخیره آب پیش­بینی شده، استقرار یافته­اند.

کلکسیون آربوراتوم (Arboretum)، با عرصه­ائی بالغ بر پنج هکتار، در ضلع شمالی باغ گیاه­شناسی کاشان طراحی شده است. قطعات متعددی در گستره این کلکسیون گیاهی به منظور کشت و استقرار انواع گونه­های چوبی، درختی و درختچه­ایی بومی (Endemic) و بیگانه (Exotic)، پیش­بینی شده است. بیش از 138 گونه گیاهی درختی و در ختچه ائی در این کلکسیون کشت شده است. مسیر دسترسی (پیاده راه) طراحی شده در این کلکسیون گیاهی، مبتنی بر الگوی معماری منطقه کاشان، از سنگ فرش و آجر بهره گرفته شده است. رستنی­های استقرار یافته در این کلکسیون گیاهی، از طریق آبیاری تحت فشار- قطره­ای، آبیاری می­شوند.     

 از جمله قابلیت­های طبیعی باغ گیاه­شناسی کاشان، سایت باغ موزه گلاب کاشان است که به مساحت دو هکتار، واقع در ضلع شمال غربی این باغ گیاه­شناسی طراحی شده است. این سایت طبیعی، دارای یک باب ساختمان اصلی موزه گلاب به مساحت ۵۵۰ مترمربع، دو ساختمان جنبی (کارگاه گلاب­گیری سنتی و دم­نوش­خانه و شربت­خانه) به مساحت 350 مترمربع، سرویس­های بهداشتی و خدماتی به مساحت 550 متر مربع و یک هکتار گلستان گل محمدی طراحی شده است.

درب ورودی باغ گیاه­شناسی کاشان مبتنی بر معماری ایرانی و با الهام از اقلیم جغرافیای منطقه مرکزی ایران، طراحی شده و نمای آن، از آجر واکوب استفاده شده است.

کلکسیونهای مختلف باغ عبارتند از:
۱- کلکسیون گیاهان شن ‎دوست (Psammophyte Plants)

برخی از گیاهان استقرار یافته عبارتند از:
– Stipagrostis plumosa
– Salsola praecox
– Haloxylon ammodendron
– Calligonum comosum
۲ـ کلکسیون گیاهان دارویی ( Medicinal plants )
۳ – قطعه باغ گیاهان صخره‎ای (Rock garden)
۴ – باغ درختان مثمر (Fruit garden)
۵ – قطعه گیاهان شورپسند (Halophyte Plants):
برخی از گیاهان استقرار یافته عبارتند از:
– Aleuropus litorali
– Atriplex verrucifera
– Tamarix kotschyi
– Seidlitzia rosmarinus
– Salsola crassa
– Tamarix aphylla
– Tamarix ramosissima
۶ – قطعه گیاهان آموزشی
۷ – قطعه گیاهان آبزی (Aquatic Plants )